EINDWERK Schuld en schaamte bij hulpverleners: een identificatie van de beschermende en versterkende factoren bij de ontwikkeling van schuld en schaamte bij hulpverleners werkzaam in of rond de vijf disciplines | KRISTIEN GILLIS

Het huidige onderzoek verdiept zich in de rol van schuld en schaamte bij hulpverleners. Schuld en schaamte kunnen zich op verschillende manieren uiten en dragen potentieel informatie in zich over hoe een hulpverlener een incident verwerkt. Schuld en schaamte kunnen vluchtig optreden, van voorbijgaande aard zijn en ons helpen om ons gedrag bij te sturen waar nodig. Soms helpen schuld en schaamte ons echter niet, bijvoorbeeld wanneer ze blijven broeien en een (constructieve of adaptieve) verwerking van een incident in de weg staan. Schuld en schaamte als peri- of post-traumatische gevoelens bij hulpverleners krijgen groeiende aandacht in onderzoek naar depressie, middelenmisbruik en het post-traumatische stresssyndroom bij hulpverleners.

Het huidige onderzoek zet een stap terug en gaat na welke persoonlijke, contextuele of situationele factoren binnen een hulpverleningscontext bijdragen aan de ontwikkeling van schuld of schaamte. Op basis van diepte-interviews met hulpverleners die werkzaam zijn in of rond de Belgische disciplinestructuur worden zeven samenhangende factoren geïdentificeerd die een eerder negatieve, maladaptieve ontwikkeling van schuld of schaamte na een incident kunnen bevorderen of er net tegen kunnen beschermen.

Deze zeven factoren betreffen (1) type job, (2) type incident, (3) tijd, (4) feedback en evaluaties, (5) individuele verschillen, (6) cultuur binnen de organisatie en (7) hulpverlening aan de hulpverlener. Dit onderzoek illustreert dat bij de ontwikkeling van schuld en schaamte binnen een hulpverleningscontext het geheel meer is dan de som van de afzonderlijke delen. Het tijdig detecteren en opvangen van een negatieve ontwikkeling van schuld en schaamte bij hulpverleners kan het best gebeuren door aandachtig te zijn voor en waar mogelijk in te spelen op deze zeven factoren en hun onderlinge samenhang, zowel door hulpverlener(s), leidinggevenden als door de organisatie waarvoor ze werken.